U hebt de foto van uw leven genomen en deze vakkundig nabewerkt. Nu wilt u de foto publiceren en weet u niet zeker welk bestandsformaat daarvoor geschikt is. Naast bekende klassiekers als JPEG of PNG is er ook een hele reeks minder bekende formaten waarmee u het meeste uit uw foto’s kunt halen. In de volgende lijst hebben we verschillende gangbare beeldformaten verzameld en leggen we uit voor welke toepassingsgebieden ze geschikt zijn en hoe ze van elkaar verschillen.
Een grafisch formaat (of beeldformaat) is een bestandsformaat dat wordt gebruikt om de structuur van een beeldbestand te beschrijven.
Er zijn twee basistypen beeldformaten. Rasterafbeeldingen bestaan uit pixels die elk een kleur krijgen toegewezen. Vectorafbeeldingen daarentegen bestaan uit grafische primitieven.
Op het internet zijn laadtijden en opslagruimte de belangrijkste factoren, en daarom zijn compactere formaten zoals JPEG en GIF meestal de beste.
Inhoudsopgave
1. RAW (raw data format): Het digitale negatief
De meeste digitale camera’s sturen de foto’s die ze maken door een interne processor voordat ze worden opgeslagen. Daar worden onder meer contrast, helderheid en scherpte aangepast, de verzadiging verhoogd of eventuele beeldruis verwijderd. Het bewerkte beeld wordt vervolgens gecomprimeerd en opgeslagen op de geheugenkaart.
Als u RAW (“raw” of “onbewerkt”) fotografeert, slaat u deze bewerkingsstap over. Het aldus gemaakte bestand is eigenlijk ook geen beeld, maar bevat alleen kleur- en helderheidswaarden voor de afzonderlijke pixels en wat extra informatie van de camera. Zo kunt u alle nabewerkingen volledig naar eigen wens en idee uitvoeren. RAW-formaten worden bovendien gekenmerkt door een veel beter dynamisch bereik en veel preciezere helderheidsniveaus.
De RAW-beeldformaten verschillen per camerafabrikant, maar ze kunnen allemaal gemakkelijk worden bewerkt met conventionele programma’s zoals Photoshop Elements of Lightroom. Veel camerafabrikanten leveren echter ook hun eigen RAW-converters waarmee u de bestanden kunt inlezen en bewerken.
BMP (Bitmap)
BMP is een oorspronkelijk voor Windows ontwikkeld en op pixels gebaseerd formaat. Het maakt Z/W-weergaven, grijstinten of kleurweergaven volgens het RBG-model mogelijk, waarbij voor elk van de drie kleurkanalen een diepte van 16 bits beschikbaar is. Elke afzonderlijke pixel heeft zijn eigen RGB-waarden. Het formaat biedt echter geen alfakanaal (voor transparantie).
Bitmapbestanden kunnen ongecomprimeerd of gecomprimeerd met lossless RLE (length run compression) worden verwerkt. De maximale bestandsgrootte voor een bitmap is 32.000 x 32.000 pixels. Een groot nadeel van het formaat is echter dat er vaak kwaliteitsverlies optreedt bij het schalen van de afbeelding.
Goed om te weten: Voor mobiele apparaten is er een speciale vorm die Wireless Bitmap (WBMP) heet voor het weergeven van bitmaps op pagina’s die zijn gemaakt met de Wireless Markup Language (WML).
GIF (Grafisch uitwisselingsformaat)
Het GIF-formaat is waarschijnlijk bekend bij internetgebruikers. Het wordt meestal gebruikt voor eenvoudige reclameafbeeldingen met een beperkte kleurkeuze. GIF kan slechts 256 kleuren weergeven, daarom heeft het het minste geheugen nodig en wordt het gekenmerkt door korte laadtijden.
Bovendien kan het worden gebruikt om transparanten weer te geven en om verschillende afzonderlijke afbeeldingen in één bestand te combineren. Daarom is het GIF-formaat ideaal voor eenvoudige grafische elementen, zoals clip art, diagrammen of knoppen, en is het ook populair voor het maken van kleine animaties. Het is echter niet geschikt voor afbeeldingen of foto’s met veel kleurgradaties en nuances.
JPEG (Joint Photographic Experts Group)
JPEG, kortweg JPG, is momenteel het bekendste pixelgebaseerde beeldformaat en de standaard voor de meeste digitale camera’s en scanners. Het kan worden geopend en geconverteerd met vrijwel alle gangbare bewerkingsprogramma’s. Dankzij het grote kleurenspectrum van maximaal 16,7 miljoen kleuren is het bijzonder geschikt voor complexe beeldbestanden met verschillende nuances en dieptes. JPEG daarentegen is minder geschikt voor de weergave van eenvoudige afbeeldingen en kleurvlakken (bijvoorbeeld logo’s).
De crux van JPEG is echter de compressie: hiermee kunnen bestanden weliswaar tot vijf procent van hun oorspronkelijke grootte worden teruggebracht, maar dit gaat ook gepaard met kwaliteitsverlies, wat zich bijvoorbeeld uit in onscherpe randen of onscherpe delen . Ook het opslaan van bestanden met een transparante achtergrond is met JPG niet mogelijk.
PNG (Portable Network Graphics)
Het PNG-formaat combineert de sterke punten van GIF en JPEG, maar is helaas niet compatibel met alle toepassingen (vooral oudere browsers hebben soms problemen). Net als JPEG kan het tot 16,7 miljoen kleuren weergeven, maar PNG kan daarentegen vrijwel verliesvrij worden gecomprimeerd. Een groot nadeel is echter de bestandsgrootte: een PNG kan tot 10 keer groter zijn dan een vergelijkbare JPEG, zelfs als hij gecomprimeerd is. Dit maakt het nogal ongeschikt voor bijvoorbeeld websites, waar laadtijd en opslagruimte belangrijker zijn dan scherpte en kwaliteit. In principe is het PNG-formaat echter geschikt voor alle beeldbestanden waarbij de bestandsgrootte geen grote rol speelt.
De enige uitzondering: als u PNG-bestanden alleen met 256 kleuren opslaat, zijn ze nog kleiner dan een GIF. Het formaat biedt ook een alfakanaal voor transparante achtergronden en wordt daarom vaak gebruikt voor kleine webafbeeldingen, pictogrammen of navigatie-elementen. In tegenstelling tot GIF ondersteunt PNG echter geen animaties.
TIFF (Tagged Image File Format)
Het TIFF-formaat werd voor het eerst ontwikkeld door de Aldus Corporation in 1986 en beperkt zich tot het gebruik van rastergegevens om alle objecten weer te geven. In tegenstelling tot JPEG verliest het geen informatie tijdens de compressie en is het daarom zeer geschikt voor bestanden waarin behoud van kwaliteit de voornaamste zorg is. Daarom wordt het TIFF-formaat vooral gebruikt voor het maken van drukwerk (bijvoorbeeld in de reclame) of bewerkbare bitmaps.
TIFF-bestanden kunnen met vrijwel elk grafisch programma worden bewerkt, maar vergen relatief veel geheugen. Het formaat werkt met lagen en markeringen en heeft ook een alfakanaal dat naast de eigenlijke kleurinformatie ook de transparantie voor afzonderlijke pixels kan opslaan.
TIFF is beperkt tot een maximale grootte van 4 GB en is niet geschikt voor streaming, omdat er geen gegevens kunnen worden teruggezet vóór de huidige positie in de gegevensstroom .
7 HEIF (High Efficiency Image Format) / HEIC (High Efficiency Image Format)
HEIF of HEIC (beide zijn correct) is een relatief nieuw beeldformaat van Apple dat in de zomer van 2015 voor het eerst werd geïntroduceerd en zich kenmerkt door een veel betere compressie dan JPEG. Sinds de iPhone 7 slaan alle Apple smartphones automatisch afbeeldingen op als HEIF/HEIC, tenzij je de instelling handmatig wijzigt.
HEIF/HEIC is een zogenaamd containerformaat waarmee je meerdere afbeeldingen in verschillende formaten kunt opslaan. Zo kunnen bijvoorbeeld galerijen of animatiesequenties in één bestand worden gecombineerd. Vergeleken met JPEG zijn afbeeldingen in HEIF/HEIC-formaat tot 60 procent kleiner bij dezelfde kwaliteit, wat een aanzienlijke opslagruimte bespaart, vooral op smartphones.
HEIF ondersteunt ook alfakanalen en transparantie en kan (net als een geanimeerde GIF) zowel afbeeldingen als audio en tekst bevatten. Nog een voordeel: terwijl JPEG slechts een kleurdiepte van 8 bits ondersteunt, ondersteunt HEIF 16 bits.
Goed om te weten: HEVC (High-Efficiency Video Coding) of H.265 is het bijbehorende videoformaat dat gebaseerd is op dezelfde compressietechnieken als HEIF/HEIC.
8. AI (Adobe Illustrator)
AI is een bestandsformaat van Adobe Illustrator. Het werd ontwikkeld voor de weergave van vectorgebaseerde tekeningen van één pagina in PDF- of EPS-formaat. In tegenstelling tot pixelafbeeldingen kunnen vectorafbeeldingen worden vergroot of verkleind zonder kwaliteitsverlies, zodat het AI-formaat uitstekend geschikt is voor het maken van illustraties, posters, pictogrammen, logo’s, webafbeeldingen, tabellen of diagrammen.
AI-bestanden kunnen ook worden geopend met gratis programma’s als GIMP, Inkscape of Scribus. Zolang het bestand geen pixelafbeeldingen bevat, is schalen zonder verlies mogelijk met kleine bestandsgroottes. AI ondersteunt ook transparantie en staat 8 bits per kleurkanaal toe.
Goed om te weten: AI is een zogenaamd “native bestandsformaat”. Daarmee worden formaten bedoeld die de fabrikanten zelf ontwikkelen. Deze zijn vooral bedoeld om te garanderen dat verwerking in de betreffende software altijd mogelijk is. Ze worden ook intern in het programma gebruikt voor de verwerking.
In de volgende video kunt u de afzonderlijke uitleg over de beeldformaten nog eens bekijken: